Solaklı deresinden gelen kirleticilerin kıyısal bölgedeki dağılımının matematiksel modeli

Abstract

Akarsular, körfezler ve deniz kıyıları sürekli olarak kirletilmektedir. Çeşitli amaçlar için kullanılan bu kaynakların sularındaki kirlilik konsantrasyonunun, zaman ve mesafeyle değişimi bilinmelidir. Bu ise, bir su ortamına deşarj edilen atık maddelerin ne şekilde yayıldıklarının bilinmesi ile mümkündür. Bunun için, atık maddelerin yayılmasını ifade eden bir matematik modelin kurulup analitik, nümerik veya deneysel metotlar yardımıyla çözülerek atık madde konsantrasyonunun zaman ve mesafeyle değişimi belirlenmelidir. EPA (Environmental Protection Agency) tarafından geliştirilen Cornell Mixing Zone Expert System (CORMTX 3), dere içine yapılan deşarjın tahmini, analizi ve tasarımım yapmaya yardım eder. CORMTX 3 yüzebilen yüzey deşarjları sonucu kirletici akışının nitel ve nicel özeliklerini belirler. Çevresel koşullar ve oldukça büyük deşarj miktarı verildiğinde, CORMTX 3 en önemli özeliklerine göre akıntıyı uygun şekilde sınıflandıran bir sınıflandırma şeması geliştirme gereği duyar. Çevresel ve deşarj koşularıyla belirlenen akıntı sınıflandırması bir matematiksel benzeşimdir. Bu matematiksel benzeşim kirletici akışının derinliği, genişliği, yörüngesi ve seyrelmesinin nicel tahminini sağlar. CORMTX 3 yeterli yönergeler ile girdilere, deşarj konumunun analizine ve program sonuçlarının açıklanarak seyrelme özelliklerini iyileştirilmesi için önerilere yer verir. Bu çalışmada, Doğu Karadeniz'deki Solaklı deresinden gelen kirletici yüklü akışın kıyısal bölgedeki dağılımı CORMTX 3 bilgisayar programı kullanılarak analiz edildi. CORMTX 3 oluşturulan veri dosyasını kullanarak, Solaklı Deresinden gelen kirleticilerin kıyısal bölgedeki uzaysal ve zamansal değişimini, yakın-alan ve uzak-alan etkisini de hesaba katarak belirledi.