Türkiye'de altın fiyatlarını etkileyen faktörlerin ekonometrik analizi

Abstract

İnsanoğlu tarafından doğada kullanılmaya başlayan ilk madenlerden biri olan altın, birçok medeniyet tarafından öncelikle mücevher ve süs eşyası olarak, tarihsel süreç içerisinde ise para yerine kullanılmasıyla uluslararası para sisteminin temelini oluşturmuştur. Parasal sistem içindeki önemini git gide kaybetmesine rağmen, altın günümüzde hala finans ve güvenilir yatırım aracı olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye'deki altın fiyatlarını etkileyen faktörleri incelemek amacıyla kapsamlı bir literatür taraması yapılmıştır. Buna ek olarak, Altın fiyatlarını etkileyebilecek olan faktörler olarak Londra piyasası altın ons fiyatı, Dow Jones Sanayi Endeksi, ABD enflasyon oranı, ABD Merkez Bankası faiz oranı ve reel efektif döviz kuru değişkenleri seçilmiştir. Söz konusu değişkenlerin yer aldığı çalışma Ocak 2010 – Temmuz 2019 dönemindeki aylık verileri kapsamaktadır. Çalışmada öncelikle değişkenlerin durağanlık seviyeleri incelenmiş ve enflasyon oranı haricindeki değişkenlerin birinci farkında durağan oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda değişkenlerin uzun dönemde aralarındaki ilişkiyi tespit etmek için ARDL sınır testi yaklaşımı uygulanmış ve ARDL sınır testi yaklaşımına göre değişkenlerin uzun dönemde eş bütünleşik olduğu sonucuna varılmıştır. Daha sonra değişkenler arasındaki karşılıklı doğrusal bağımlılığı veya etkileşimi ölçmek için VAR analizi yapılmıştır. Bu bağlamda bir içsel değişkenin hata terimlerindeki şoklara karşı verdiği etkiyi ölçmek için etki-tepki analizi ve değişkenlerin her birinin varyanslarında meydana gelen değişmelerin yüzde kaçının kendi gecikmesi, yüzde kaçının diğer değişkenler tarafından açıklandığını ölçmek için varyans ayrıştırma uygulanmıştır. Yapılan testler sonucunda birinci dönemde cumhuriyet altın fiyatlarının varyansının tamamı kendisinden kaynaklandığı ancak, ikinci dönemden itibaren değişkenlerin nispi etkileri değişmeye başladığı tespit edilmiştir. Onuncu döneme gelindiğinde cumhuriyet altın fiyatlarının varyansının %82.17'yi kendisi, %5.54'ü enflasyon değişkeni, %4.69'u faiz oranı değişkeni, %4.41'i kur değişkeni, %1.58'i Dow Jones endeksi değişkeni, %0.84'ü altın ons fiyatı değişkeni ve %0.78'i ise petrol fiyatları değişkeniyle açıklandığı sonucuna varılmıştır. Son olarak değişkenlerin birbirleriyle olan etkileşimini ölçmek için Granger nedensellik testi yapılmıştır. Yapılan Granger nedensellik testi sonuçlarına göre faiz oranları enflasyon oranlarının, Londra altın piyası altın ons fiyatları enflasyon oranının, enflasyon oranı faiz oranlarının, enflasyon oranları reel efektif döviz kurunun ve faiz oranları reel efektif döviz kurunun nedeni olduğu tespit edilmiştir. Devamında enflasyon oranları ile faiz oranları arasında karşılıklı nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna varılmıştır.

Gold, which is one of the first mines that started to be used in nature by human beings, was the basis of the international monetary system by many civilizations, primarily as jewelry and ornaments, and in the historical process, it was used instead of money. Though it has lost its importance in the monetary system, gold is still used today as a financial and reliable investment tool. This study is a comprehensive literature review to examine the factors that affect the price of gold in Turkey. In addition, London market gold ounce price, Dow Jones Industrial Index, US inflation rate, US Central Bank interest rate and real effective exchange rate variables were chosen as factors that may affect gold prices. The study, which includes these variables, includes monthly data from January 2010 to July 2019. In the study, the stationarity levels of the variables were first examined and it was concluded that the variables other than the inflation rate were the first aware stationary. In this context, ARDL boundary test approach was applied to determine the relationship between the variables in the long term and it was concluded that the variables were cointegrated in the long term according to the ARDL boundary test approach. Then, VAR analysis was performed to measure mutual linear dependence or interaction between variables. In this context, in order to measure the effect of an internal variable against shocks in error terms, an impact-response analysis and variance decomposition were applied to measure how much of the variation in the variances of each variable is explained by its own delay and how many are explained by other variables. As a result of the tests carried out, it was determined that the variance of the republic gold prices in the first period originated from itself, but the relative effects of the variables started to change as of the second period. By the tenth period, 82.17% of the variance of the republic gold prices itself, 5.54% inflation variable, 4.69% interest rate variable, 4.41% exchange rate variable, 1.58% dow jones index variable, 0.84% gold ounce It is concluded that the price variable and 0.78% are explained by the oil prices variable. According to the Granger causality test results, it was determined that interest rates inflation rates, London market gold ounce prices inflation rate, inflation rate interest rates, inflation rates real effective exchange rate and interest rates real effective exchange rate. It was concluded that there is a mutual causality relationship between inflation rates and interest rates.