Türkiye'de dolarizasyon olgusu (1999-2011 yılları için bir uygulama)

Abstract

Bu tezde, dolarizasyon veya para ikamesi sorununun Türkiye için 1999:01-2011:06 dönemindeki seyri ekonometrik yöntemlerle incelenmiştir. Türkiye'de Dolarizasyon sorunu tarih olarak 1984'e dayandırılabilir. DTH hesaplarıyla ilgili zaman serisi başlangıcı ancak 1986 yılına kadar geri gidebilmektedir. Bu tarihten önceki yıllara ait herhangi bir veri yoktur. Türkiye'de dolarizasyon sorunu 2002 yılına kadar enflasyon ve döviz kuru değişmelerinden ve beklentilerinden etkilenmiştir. Dolarizasyon oranları 2002 yılından itibaren enflasyonla birlikte düşmeye başlamış ve günümüze kadar devam etmiştir. Bu tezde dolarizasyon değişkeni (DTH/M2Y) ile enflasyon, döviz kurları ve adaptif beklenti değişkenleri arasındaki ilişkiler uygulamalı olarak belirlenmeye çalışılmıştır. Ekonometrik uygulamada dolarizasyon olgusunu temsil eden DTH/M2Y ile Enflasyon, USD Dolar, EURO döviz kurları ve Adaptif Beklentiler arasındaki ilişkiler araştırılmıştır. Öncelikle zaman serileri Philips Perron durağanlık testiyle test edilmiştir. Değişkenler arasındaki kısa dönemli ilişkiler EKK yöntemiyle tahmin edilmiştir. Daha sonra değişkenlere Granger Nedensellik Testleri uygulanmıştır. Değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişkiler Engle-Granger, Johansen Koentegrasyon yöntemiyle ve Hata Düzeltme Yöntemiyle (ECM) araştırıldı. Uygulama sonuçlarına göre kısa dönemde, bütün değişkenlerin dolarizasyon üzerindeki etkisi pozitif ancak zayıf olmaktadır. Uzun sadece enflasyondaki değişmeler dolarizasyon sürecini açıklamakta daha etkin olduğu söylenebilir. Her tahmin modelinde yer alan adaptif beklentilerin dolarizasyon sürecini etkilediği gözlenmektedir.

In this thesis, dollarization or currency substitution problem was studied through econometrics method between 1999:01-2011:06 period for Turkey. Dollarization problem can be based on in 1984 in Turkey. To the beginning about the time serials of DTH calculation can be only gone back to 1986. There is no data from this date to the past years. Dollarization problem had been influenced until 2002 by changeable inflation and foreign exchange value and their expectation. Dollarization rates with the inflation began to decrease since 2002 and have been decreased up to now. In this thesis the relations between changeable dollarization rates (DTH/M2Y) with inflation, foreign exchange and changeable adaptive expectation were tried to become definite practically. In the econometrics application the relations between dollarization rates (DTH/M2Y) with inflation, USD Dollar, EURO foreign exchange and adaptive expectations were studied. First, time-serials were tested by Philips Peron Stability Test. The short run relations between the variables were estimated by OLS method. After that Granger Causality Test was put into practice on variables. Long run relations between the variables were studied by using E.Granger, Johansen Cointegration Method and Error Correction Method (ECM). In the short run, according to the application results, the effect in the related period of the all variables on dollarization have been positive but small. In the long run it can be said that the changing of inflation can explain dollarization process is more effective. Adaptive expectations which appear in every estimated model have influenced on dollarization process can be said.