Türk romanında işçiler

Abstract

Avrupa'da hüküm süren sınıflı yapı ve yönetim biçimi, bilimsel, teknolojik ve ekonomik gelişmeler neticesinde dönüşüm geçirir. Güç ve otorite simgesi hâline gelen sermayenin hâkimi olan burjuvaların kontrolü ele almaları, kapitalist anlayışın yaygınlaşmasını doğururken bununla mücadele içine giren modern işçi tipinin ortaya çıkmasını da tetikler. Bu durum, toplumsal anlamda çatışma kutuplarının belirginleşmesini ve sömürü düzeni karşısında girişilen hak arama çabalarını gün yüzüne çıkartır. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde başlayan endüstrileşme hamleleri, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarını takip eden süreçte ivme kazanır. İmtiyazlar ve teşvikler ile ağırlıkla özel teşebbüsler elinde sürdürülen endüstrileşme, kapital uygulamaların sanayiden tarıma varana kadar her sektörde kendini göstermesine neden olur. Üretici gücün el değiştirmesi, toplumsal görünümün değişmesine, mülksüzleşmeye başlayan halk içinden makine egemenliğinde nesneleşen modern işçi tipinin doğmasına yol açar. Dolayısıyla iş, işçi, işveren kavramları, merkezinde çatışmanın bulunduğu yeni bir çehreye kavuşur. Söz konusu çatışma halkalarının ifade alanı ise sosyal hareketliliğin edebî sahadaki izdüşümü olan, toplumcu gerçekçi anlayış ekseninde kurgulanan romanlardır. Çalışmada, Çulluk, Çıkrıklar Durunca, Afrodit Buhurdanında Bir Kadın, Aganta Burina Burinata, Bereketli Topraklar Üzerinde, Sağırdere, Sarı İt, Gözbağı, Grevden Sonra, Ölümün Ağzı, Berci Kristin Çöp Masalları eserleri üzerinden Türkiye'deki işçilerin sosyal, siyasi, askerî, ekonomik koşullar bağlamında konumları, var olma mücadeleleri, kapitalizm ile savaşları tespit ve tahlil edildi. Birinci Bölüm'de tanımı ve konumlandırılması yapılan işçi kategorisinin oluşumuna yer verildi. İkinci Bölüm'de işçiyi merkezine alan romanların tanıtımı yapıldı. Üçüncü Bölüm'de ise sektörlere göre dağılımları, bilinçlenme çabaları, mücadele yönleri gösterilen işçilerin tutunma serüvenleri değerlendirildi. The prevailing class-society and regime in Europe underwent a transformation as a result of the scientific, technological and economic developments. The fact that bourgeoisie, the owner of the fund becoming a symbol of power and authority, took over the control, caused the capitalist understanding to become widespread while triggering the emergence of modern working class who struggled against capitalist understanding. This situation revealed the clarity of conflicting points in social context and the efforts to claim rights against the system of exploitation. Industrialization movements starting in the last years of Ottoman Empire gained momentum following the foundation years of the Republic of Turkey. Industrialization which was conducted mostly by private enterprise with concessions and promotions led the capitalist practises appear in every field from industry to agriculture. The transfer of the producing power paved the way for the changing of social profile and the emergence of modern working class, who became insignificant under the reign of machines, among the people getting poor. Consequently, the concepts of work, worker and employer got a new profile, which had an origin of conflict. The way aforesaid people of conflict expressed themselves was novel which was the literary reflection of social dynamics and which was fictionalized in the axis of social realism. In this study, the place of the workers in Turkey in terms of social, political, military and economic conditions, their struggle to survive and their struggle against capitalism were determined and construed by examining Çulluk, Çıkrıklar Durunca, Afrodit Buhurdanında Bir Kadın, Aganta Burina Burinata, Bereketli Topraklar Üzerinde, Sağırdere, Sarı İt, Gözbağı, Grevden Sonra, Ölümün Ağzı, Berci Kristin Çöp Masalları literary works. In Chapter 1, it was given place for the emergence of working class which was defined and positioned. In Chapter 2, the novels focusing on workers were introduced. As for Chapter 3, the struggling adventures of the workers whose distribution by sectors, efforts for awareness and striving aspects were shown was evaluated.