Hikâye-i Şahmeran üzerine mukayeseli bir inceleme

Abstract

Her toplumun tarihi süreç içinde oluşturduğu ve kendi kimliğini harmanladığı anlatı türleri mevcuttur. Bunlar içinde en önemlileri destanlar, masallar ve halk hikâyeleridir. Halk hikâyeleri ve masallar gerek Türk ve gerekse yabancı araştırmacılarının daima dikkatini çekmiştir. Türk Halk Edebiyatı içinde anlatı esasına dayanan türler önemli yer tutar. Toplumların gerek ekonomik gerek siyasi etkileşiminin yanında sosyal etkileşimin olması onların kültürel açıdan da birbirlerini etkilemesini sağlamıştır.Çalışma, kültürlerarası etkileşimin ve bunun sonucu olarak, ortak imgelerin kullanıldığını ortaya koymak, birçok toplumun edebiyatı ve sanatında yer eden Şahmeran anlatısının Osmanlıca üç mensur yazmasını günümüz Türkçesine kazandırıp bu üç yazma arasındaki farklılıkları ve benzerlikleri ortaya koymak adına hazırlanmıştır. Bu açıdan bakıldığında Doğu ve Batı kaynaklı birçok edebi eserde ?yılan- kadın? imgesi, kültürel, dinî ve arketipsel bir anlam taşımaktadır. Binbir Gece Masalları'nda "Yılanların Kraliçesi Yemliha'nın Hikâyesi" olarak bilinen ve Anadolu'nun farklı bölgelerinde değişik anlatım biçimleri olan Şahmeran Hikâyesi, aslında Mezopotamya kültürlerinin ortak bir motifidir.Çalışma dört bölümde incelenmiştir. Birinci bölümde Şahmeran anlatısının türünün tespiti üzerinde duruldu, ikinci bölümde Şahmeran üzerine yapılan ilmî araştırmalarla çalışmamız desteklendi. Bu bölümde, farklı coğrafya ve milletlerin yaşantısında maddî ve manevî olarak varlığını sürdüren bu anlatıyı, toplumda yaşadığı biçimde ve farklı yönleriyle ele alındı. Üçüncü bölümde, varyantlar arasında mukayese yapıldı. Bu mukayese, ele aldığımız üç yazma eserin yapı bakımından tahlili, motiflerinin tespiti ve diğer unsurları olarak üç başlık altında yapıldı. Dördüncü bölümde ise, Hikâye-i Şahmeran ya da Camasbnâme adıyla geçen üç yazması eser, günümüz Türkçesine transkripsiyonlu olarak aktarıldı.Çalışma, günümüz Türkçesine aktarılan bu üç yazma eserin müşterek ve farklı özelliklerinin tespitiyle tamamlanmıştır. Both foreign researchers and Turkish researchers pay great attention to the fables and the folk tales. The narrative types play great role for Turkish Folk Literature. The most important ones are legends, fables and folk talesEach society has their own narratives based on their history and blending their identity. Political and social interactions among the societies are result of cultural interaction. This interaction play great role on forming the same and similar narratives in the different parts of the world.This study aims at expressing the differences and similarities among the three Ottoman Turkish manuscripts of `Sahmeran?, common motive of many cultures? literature and art, making the translation of them into Turkish, and illustrates the common images stemming from the cultural interaction. From this point of view, many legends and literary works, both the west-led and the east-led, the image of snake woman carries cultural, religious and archetypal meanings. Known as "The Tale of Yemlika, Queen of the Snakes," in Thousand and One Nights Tales and told in various narrating forms in Anatolia, the tale of Şahmeran is, in fact, a common motive of the Mesopotamia cultures.The study consists of four parts. In the first part, kind of Şahmeran is mentioned. Secondly, the scientific investigations on `Sahmeran? are emphasized. We deal with this narrative carrying on the life of different nations in the various areas materially and spiritually from its upheavals and different aspects. In the third part, known as the tale of Sahmeran and Camasbname, these three manuscripts are translated into Turkish with their transcriptions.As a conclusion, the findings about the differences and the similarities among Turkish translations of these three manuscripts are conveyed.