XVII. yüzyıl sonlarında Trabzon'da yaşanan asayiş sorunları (1692-1700)

Abstract

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti, siyasi, iktisadi ve sosyal sorunlarla karşılaşmış ve bunların sonucunda birtakım değişimler yaşamıştır. Uzun savaş dönemleri ve merkezi otoritenin zayıflaması, XVII. yüzyılda Anadolu'nun birçok yerinde asayiş problemlerine neden olmuştur. Bu tez çalışması üç ana bölümden oluşturulmuştur. Birinci bölümde Osmanlı hukuku ele alınmış ve özellikle ceza hukuku üzerinde durulmuştur. Tezin ikinci bölümünde XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin genel durumundan ve sorunlarından bahsedilmiştir. Bu bölümde Osmanlı Devleti'nin genel sorunlarından başka, 1692-1700 yılları arasında Trabzon'da meydana gelen asayiş sorunları ele alınmıştır. Trabzon'daki asayiş sorunlarına yaklaşımı olarak değerlendirilen, asayiş sorunları ile ilgili (eşkıyalık faaliyetlerinde bulunan, kanunsuz vergi talep eden yöneticiler ve merkeze yapılan şikâyetler neticesinde merkezden gelen cevaplar gibi) hükümler, incelenen dönem içerisinde ele alınmıştır. Ayrıca merkezden gönderilen asayiş sorunlarıyla ilgili hükümlerin muhtevaları üzerinden genel değerlendirmeler yapılmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise çalışmanın ana kaynağı olan şer'iyye sicillerinden hareketle mahkeme kayıtlarına yansıyan, cinayet, darp/yaralama, hırsızlık ve tecavüz-zina gibi kişiler arasında yaşanan anlaşmazlıklar ve suçlar ile yerel yöneticiler ile reaya arasında yaşanan sorunlarla ilgili kayıtlar incelenmiştir. Böylece asayiş problemleri dâhilinde daha çok değerlendirilen eşkıyalık faaliyetlerinin yanında toplumda asayişsizliğe sebep olan tüm suçlarla ilgili kayıtlar tez içerisinde yerini almıştır. Asayiş sorunlarını içeren mahkeme kayıtlarından yararlanarak hangi suçların daha çok işlendiği değerlendirilmiştir. 1692-1700 yıllarında Trabzon'da yaşanan asayiş sorunları tespit edilmiş ve elde edilen sayısal verilerle bu sorunların şer'iyye sicillerindeki sayısı, yıllara göre dağılımı ve mahalle, kaza ve nahiyelerdeki yoğunluğu tablo ve grafiklerle belirtilmiştir. In the 17th century, the Ottoman Empire faced political, financial and social problems and after went through some changes. Long war periods and weakening of central authority caused security problems in many parts of Anatolia in the 17th century. The present thesis study is comprised of three chapters. In the first chapter, Ottoman law handled and especially criminal law is emphasized. In the second chapter of the thesis, is adverted general problems and situation of the Ottoman Empire in the 17th century. In this chapter, In addition to the general problems of the Ottoman Empire in the 17th century, the security problems that occurred in Trabzon between 1692-1700 years are handled. records related to security problems (like local managers who were involved in banditry, those who asked for illegal taxes and the replies from the centre as a result of the complaints sent to the centre), which are regarded as the approach of the state to the security problems, are handled within the examined period. In addition, general evaluations are made from the contents of decrees related to the security problems sent from the centre. In the third and final chapter, Using court records, the main source of the study, records of interpersonal disagreement and problems and crimes like murder, assault/wounding, theft and rape/adultery as well as problems between the local managers and the people are investigated. Thus, in addition to the banditry activities that are evaluated more often within security problems, records of all crimes that cause security problems in society exist in the study. By making use of court records including security problems, the study evaluates which crimes were committed more frequently in courts. The security problems that occurred in Trabzon between the years of 1692 and 1700 are identified and, by using the numerical data obtained, the number of such problems in court records, the distribution of those problems in years and their density in the parish, districts and townships are indicated with tables and graphs.