Karaca ve Çal Mağaraları'nda radon konsantrasyonu ve radyoaktivite seviyesinin belirlenmesi

Abstract

Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yürütülen bu çalışmanın amacı, turizme açık mağaralarda radon gazının insanlar üzerinde bırakabileceği olumsuz etkiye dikkat çekebilmektir. Bunun için çok sayıda turist tarafından ziyaret edilen ve dünya çapında da tanınan Gümüşhane ili sınırları içinde bulunan Karaca mağarası ve Trabzon ili sınırları içinde bulunan Çal Mağarası'nda bu çalışma yürütülmüştür. Bu mağaralarda konsantrasyonu yüksek seviyelere ulaştığında insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen hatta akciğer kanserine dahi sebep olabilen radon gazı konsantrasyonu ölçümleri, yaz ve kış sezonları için ayrı ayrı yapılmıştır.Mağaralardaki doğal radyoaktivite seviyesinin tespiti için toprak, yan kayaç ve sarkıt numunelerinin gama spektroskopisi incelemesi de yapılmış ve mağaraların atmosferlerindeki radon gazıyla ilişkilendirilmiştir. Bu sonuçların tetkiki ile her iki mağarada da hem turizm rehberlerinin hem de ziyaretçilerin maruz kaldıkları yıllık etkin doz belirlenmiştir. LR-115 pasif radon dedektörü kullanılarak yapılan bu çalışmada, Karaca Mağarası'nın genelinde radon konsantrasyonu yaz sezonunda ortalama 823 Bq/m3, kış sezonunda 1023 Bq/m3'tür. Çal Mağarası'nda ise, mağara genelinde radon gazı konsantrasyonu ortalaması yaz sezonunda 473 Bq/m3, kış sezonunda 320 Bq/m3 olarak tespit edilmiştir. Determination of the radon concentration and radioactivity levels in Karaca and Çal CavesThe purpose of this study conducted in the Eastern Blacksea region is to emphasize the negative effects of radon gas on people in the caves which are open to tourism. Karaca Cave (Gümüşhane) visited by many tourists and Çal Cave which is in Trabzon was selected as the study regions. In these caves, the measurements of radon gas concentration which affects the health of humanbeings negatively and even causes the lung cancer when it reaches high points have been done for the summer and winter season.Moreover, to find out the natural radioactivity in the caves, the gamma spectroscopic analysis of soil, stone and stalagmite samples were carried out and their relations with the radon gas in the cave atmosphere were analyzed. The effective annual dose to which tourist guides and visitors are exposed were calculated for both caves.LR-115 passive radon detector was used to determine radon concentrations in the caves both winter and summer. The average radon concentration in the Karaca Cave is 823 Bq/m3 and 1023 Bq/m3 for the summer and winter season, respectively. It was also found that the average radon gas concentration in Çal Cave in the summer season is 473 Bq/m3 while it is 320 Bq/m3 in winter season.