Yaylacılık faaliyetlerindeki sosyo-ekonomik değişimin yüksek dağ ormanları üzerindeki etkilerinin araştırılması (Maçka ilçesi örneği)

Abstract

Bu çalışmada, yaylalardaki sosyo-ekonomik değişimin yüksek dağ ormanları (YDO) üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla; Maçka ilçesi yüksek dağlık alanlarında bulunan 157 adet yayla seçilmiştir. Yaylalar çok boyutlu analiz yöntemleri ile 56 değişken kullanılarak gruplandırılmış ve sonuçta gruplandırmada etkili olan 25 adet değişken belirlenmiştir. Çalışmada 48 adet yaylada anket uygulaması yapılmış ve veriler SPSS 11.5 programında yüzde analizi, Likert tutum ölçeği, Ki-kare bağımsızlık testi, ve Korelasyon analizi kullanılarak değerlendirilmiştir. Yüksek dağ ormanlarındaki alansal değişimin belirlenmesi için ArcGIS 9.2, yapısal değişimi incelemek için de FRAGSTATS? programı kullanılmıştır. Maçka'daki YDO'nun 14880,5 ha olduğu, 1973-2008 döneminde YDO'nun %1,4 oranında (201,1 ha.) arttığı belirlenmiştir. YDO içerisinde bozuk ormanların yaklaşık %40'ı bu dönemde verimli ormana dönüşmüştür. 1500 m üzeri yükseltide yaylaların % 64,5'inin bulunduğu 1901 m ve yukarısında bozuk ormanlar artarken, yaylaların %35 oranında en yoğun olduğu 1901-2100 m'ler arasında verimli ormanlar azalmıştır. Yayla merkezine 1 km mesafedeki alanlarda ormanlardan yararlanma en yüksek seviyededir. YDO'daki artışın en önemli nedenleri, yaylalardaki nüfusun azalması, yaylalardaki kalış sürelerinin kısalması (3 aydan fazla süre kalanların oranı; 1973'de %67, 2008'de %43), yaylacıların eğitimin seviyesinin artması, hayvancılığın %37, odun kullanımının %52 oranında azalması, betonarme konut sayısının %30 artması ve yaylacıların yaylalara geliş amaçlarındaki değişim olarak belirlenmiştir.