Özet:
Ormancılıkta odun hammaddesi üretimi, kesme, bölmeden çıkarma ve taşıma aşamalarından oluşmaktadır. Bu aşamalardan en zor olanı pahalı ve çevresel zararı en fazla olan bölmeden çıkarmadır. Bölmeden çıkarma operasyonlarının değerlendirilmesi çevresel açıdan, meşcerede kalan ağaç, fidan ve orman toprağında oluşan zararların belirlenmesi, ekonomik açıdan ise odun hammaddesinde oluşan kayıpların belirlenebilmesi için önemlidir.Bu çalışmada, dağlık arazide insan gücüyle zemin üzerinde sürütme faaliyetlerinin, taşınan odunlara, meşcerede kalan ağaçlara, fidanlar ve orman toprağına etkilerinin belirlenmesi, bu etkilerin sürütme zamanı (yaz ve kış) göre karşılaştırılması ve sürütülen odunda meydana gelen zararın önceden belirlenebilmesi için ''bir zarar tahmin modelinin'' geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla uygulama alanları, Trabzon Maçka Orman İşletme Müdürlüğü'nün bünyesinde, 2004-2007 yılları arasında, yaz ve kış üretim mevsimlerinde insan gücüyle zemin üzerinde sürütme yapılan bölmeler arasından seçilmiştir. Sürütme faaliyetleri sonucu odunlarda, meşcerede kalan ağaçlarda, fidanlarda ve orman toprağında oluşan zararlar belirlenmiş ve zararlar üretim mevsimine göre karşılaştırılmıştır. Ayrıca yaz ve kış üretim alanlarında zarar gören odunlarda oluşan miktar kayıpları, oduna etkiyen sürtünme kuvveti, odunun sürtünen yüzey alanı ve sürütme mesafesi parametreleri dikkate alınarak ''bir zarar tahmin modeli'' geliştirilmiştir. Çalışma sonucunda, sürütülen odunların, meşcerede kalan ağaçların, fidanların ve orman toprağının yaz üretim alanlarında kış üretimi alanlarına oranla daha fazla zarar gördüğü belirlenmiştir. Bu zararlar, önemli ekonomik kayıplar ile orman ekosisteminin sürdürülebilirliği ve verimliliği açısından olumsuz sonuçlara neden olmaktadır. Sonuç olarak, gelişmiş ve çevreye duyarlı taşıma sistemlerinin kullanılması gerektiği ortaya çıkmıştır. Ayrıca, çalışma kapsamında geliştirilen zarar tahmin modeliyle, sürütme sonucunda odunda oluşacak miktar kayıplarının sürütmeden önce tahmin edilmesi ve gerekli önlemlerin alınması mümkün hale gelmiştir.
