Özet:
Orman ekosistemi, başta orman yolları yapımı olmak üzere kendine yapılan her türlü müdahaleden etkilenmektedir. Orman yolları ormancılık faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde vazgeçilemez temel alt yapı tesisleridir. Dağlık arazide inşaatı sürdürülen orman yolu inşaatlarında patlatmalı kaya kazısı kaçınılmazdır. Uygun tekniklerin kullanılmadığı kaya patlatma yöntemleri ciddi boyutta çevresel tahribatlara neden olmaktadır.Bu çalışmada, Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü sınırları içindeki beş ayrı orman yolundaki delme patlatma tekniği ve ortaya çıkardığı çevresel etkileri incelenmiştir. Her bir atımda uygulanan patlatma tasarımı parametreleri belirlenerek, mevcut kaya patlatma tekniği sonuçları çevresel açıdan belirlenmiştir. Kaya patlatma nedeni ile oluşan kaya fırlaması, yer sarsıntısı ve hava şoklarının azaltılmasına ilişkin, çevresel açıdan uygun kaya patlatma tasarımı ve modeli ortaya konulmuştur. Araştırmanın sürdürüldüğü orman yollarında, yörede yayılış gösteren granit, kireçtaşı, bazalt, bazaltik tüf ve volkanik breş türlerindeki kayalar patlayıcı maddelerle patlatılmıştır. Kaya fırlamasına neden olan parametreler belirlenerek, kaya fırlaması uzaklığının tahmini için model geliştirilmiştir. Kaya patlatmanın çevresel etkilerinden; yer sarsıntısı ve hava şokunun ulusal ve uluslararası standartlara göre hasar potansiyelleri belirlenmiştir. Ayrıca, patlatmalı kazı yöntemi uygulanan kayalarda kazı zorluğu ve delme-patlatmanın gerekli olup olmadığı araştırılmıştır. Çalışmanın sonucuna göre orman yollarında gerçekleştirilen kaya delme ve patlatmanın kişisel tecrübeye göre yapıldığı, özellikle sıkılama boyunun olması gerekenden daha az uygulandığı, gecikmeli kapsüllerin gelişigüzel düzende kullanıldığı ve kaya fırlamalarının orman ağaçları üzerinde ciddi hasarlar oluşturduğu belirlenmiştir. Orman yollarında gerçekleştirilecek kaya patlatmaları sonucu oluşan kaya fırlamaları bu çalışma ile geliştirilen model yardımıyla tahmin edilebilecektir. Yine maksimum parçacık hızı tahmini için geliştirilen model yardımıyla, ölçekli mesafeye göre hasar olasılığı önceden tahmin edilerek patlatma tasarımları oluşturulacaktır. Sonuç olarak, gelecekte inşa edilecek orman yollarında kaya patlatmanın verimliliği ile çevresel kriterleri dikkate alan delme-patlatma tasarımları yapılmalıdır.
