Türev finansal araç kullanımı ve kazanç yönetimi ilişkisi: Borsa İstanbul'da bir araştırma

Abstract

Küresel ölçekte kur, faiz, ticari mal gibi unsurların değerindeki değişimler işletmelerin finansal ihtiyaçlarının artmasına neden olmaktadır. Nitekim işletmelerin faaliyetleri sürecinde ortaya çıkan ihtiyaçların karşılanmasına yönelik olarak bazı finansal araçlar geliştirilmektedir. Bu doğrultuda geliştirilen türev finansal araçlar, finans piyasalarındaki belirsizliklerin neden olduğu dalgalanmalardan korunmak amacıyla kullanıldığı bilinmektedir. Öte yandan belirsizliklerin artması beraberinde risk ve getirinin artmasına imkân vermekte, dolayısıyla söz konusu araçların yüksek oranda kazanç sağlamaya yönelik kullanımı bu araçlara olan ilgiyi daha da arttırmaktadır. Türev finansal araçların sağladığı bu faydalar işletme yöneticilerini, belirli kişisel ya da örgütsel çıkarlar doğrultusunda ilgili araçları kullanmaya yöneltmektedir. Zira yöneticiler arzu edilen hedefler çerçevesinde türev finansal araçları kullanmak suretiyle raporlanan kar ya da zarar tutarını arttırmak/azaltmak amacıyla kazanç yönetimi davranışına başvurabilmektedir. Bu Çalışma'nın amacı, türev finansal araçlar ile karın istikrarlı hale getirilmesi özelinde kazanç yönetimi arasında herhangi bir ilişkinin olup olmadığını tespit etmektedir. Söz konusu amaç çerçevesinde türev finansal araç kullanım durumuna göre sınıflandırılan işletmelerde kazanç yönetiminin göstergesi niteliğindeki isteğe bağlı tahakkuklar ve kar dalgalanmaları diğer ifadeyle kar istikrarı açısından istatistiki olarak anlamlı bir farkın olup olmadığı hususu değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda geliştirilen hipotezlerin test edilmesine yönelik olarak Borsa İstanbul 100 Endeksi'nde işlem gören farklı sektörlerden 80 işletmenin 2009-2017 tarihleri arasında yayımladıkları finansal tablolar ve diğer finans kuruluşlarından 720 gözlem sonucu elde edilen veriler çerçevesinde analiz yapılmıştır. İsteğe bağlı tahakkuklar, panel veri analizi çerçevesinde tahakkuk esaslı model olan Larcker-Richardson Modeli aracılığıyla incelenmiş ve kar istikrarının göstergesi olan kar dalgalanması değişkeni hesaplanmıştır. Araştırma sonucuna göre; türev finansal araçları kullanan işletme grubunda isteğe bağlı tahakkuklar ve kar dalgalanmalarının azaldığı başka bir ifadeyle kar istikrarının sağlandığı gözlemlenmiştir. Ayrıca araştırmaya dahil edilen işletmelerin tamamında kar dalgalanması ile isteğe bağlı tahakkuklar arasında pozitif yönlü istatistiki olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir.

Changes in the value of factors such as exchange rates, interest and commercial goods on a global scale cause an increase in the financial needs of businesses. As a matter of fact, some financial instruments are being developed to meet the aforementioned needs that arise during the activities of the enterprises. Derivative financial instruments developed in this direction are known to be used to hedge against fluctuations caused by uncertainties in financial markets. On the other hand, the increase in uncertainties allows the risk and return to increase, so the use of these tools for high profit increases the interest in these tools even more. These benefits provided by derivative financial instruments lead business managers to use the relevant instruments in line with certain personal or organizational interests. Because, managers can resort to earnings management behavior in order to increase/decrease the amount of profit or loss reported by using these tools within the framework of desired targets. The purpose of this study is to determine whether there is any relationship between derivative financial instruments and earnings management in particular to stabilize profits. Within the framework of this purpose, it has been evaluated whether there is a statistically significant difference in terms of discretionary accruals and profit fluctuations, which are indicators of earnings management, in other words, in terms of profit stability in enterprises classified according to the use of derivative financial instruments. In order to test the hypotheses developed in this direction, the analysis was made within the framework of the financial statements published by 80 enterprises from different sectors traded in Borsa Istanbul 100 Enkensi between 2009-2017 and the data obtained from 720 observations from other financial institutions. Discretionary accruals were analyzed using the Larcker-Richardson Model, which is an accrual-based model, within the framework of panel data analysis, and the profit fluctuation variable, which is an indicator of profit stability, was calculated. According to the results of the research; It has been observed that discretionary accruals and profit fluctuations have decreased in the operating group using derivative financial instruments, in other words, profit stability has been achieved. In addition, a statistically significant positive relationship was found between profit fluctuations and discretionary accruals in all of the enterprises included in the study.