Araştırma ve Geliştirme (AR-GE) faaliyetlerinin yönetilmesinde muhasebe bilgi sistemini etkileyen faktörler: Türkiye'deki AR-GE merkezleri üzerine bir araştırma

Abstract

Teknolojik gelişimin gerisinde kalmak istemeyen işletmeler, yeniliğin öncüsü olup, rekabet üstünlüğü elde edebilmek için Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerine yönelmektedir. Bu bağlamda işletmeler Ar-Ge merkezi kurarak yenilik kapasitelerini artırmaktadır. İşletmeler, söz konusu faaliyetler ile ilgili tamamen ya da kısmen mali nitelikli işlemleri kaydetme, sınıflandırma, özetleme ve raporlamada muhasebeden yararlanmaktadır. Dolayısıyla işletmeler, Ar-Ge merkezi faaliyetlerinin kaynak kullanımı, maliyet kontrolü ve verimlilik ölçümü açısından yönetilmesinde etkin bir biçimde işleyen muhasebe bilgi sistemine ihtiyaç duymaktadır. Nitekim bu Çalışmanın amacı, Ar-Ge faaliyetlerinin yönetilmesinde muhasebe bilgi sistemini etkileyen faktörleri ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda Türkiye'deki Ar-Ge merkezleri özelinde, muhasebe bilgi sisteminin işletilmesi ve yönetilmesinde katkısı olan muhasebe birimi yöneticileri ve çalışanlarının konuya ilişkin tutumları değerlendirilmiştir. Anket aracılığıyla elde edilen veriler üzerinden keşfedici faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Araştırma hipotezlerinin testinde yapısal eşitlik modellemesi yöntemi (yol analizi) kullanılmıştır. Araştırma sonucunda muhasebe bilgi sisteminin; ihtiyaca ve gerçeğe uygun nitelikte bilgi sunumuna, iç kontrol ve denetim etkinliğinin artmasına, etkin kaynak kullanımının gerçekleştirilmesine ve kurumsal yönetim etkinliğinin artmasına katkı sağladığı tespit edilmiştir. Öte yandan Ar-Ge faaliyetlerinin yönetilmesinde teknolojik yenilik ve gelişime açıklık, kaliteli bilgi sunumu anlayışı, şirket değer ilişkisi yaklaşımı ve vergi planlaması yaklaşımı faktörlerinin muhasebe bilgi sistemini olumlu olarak etkilediği belirlenmiştir. Bu durumun aksine kurumsallaşma düzeyi ve kazanç yönetimi yaklaşımı faktörlerinin muhasebe bilgi sistemi üzerinde etkili olmadığı sonucuna varılmıştır. Bu bulgular, Ar-Ge faaliyetlerinin yönetilmesinde, bilgi teknolojileriyle uyumlu ve gelişime açık olmanın, nitelikli bilgi üretimine yönelik politika geliştirmenin muhasebe bilgi sistemi etkinliğini artırabileceğini göstermektedir. Ayrıca söz konusu bulgular, yatırımcıların beklentilerine yönelik değer ilişkili bilgi sunumu ve vergi tasarrufu sağlama yaklaşımlarının da muhasebe bilgi sistemi üzerinde etkili olabileceğini ortaya koymaktadır. Diğer taraftan araştırma kısıtları dâhilinde Ar-Ge merkezleri açısından kurumsallaşma düzeyinin etkili olmaması, işletme içi faaliyetlerde kurumsal yönetim ilkeleri, etik davranış ilkeleri, iş bölümü ve uzmanlaşmanın yeterince önemsenmediğini göstermektedir. Son olarak kazanç yönetimi yaklaşımının etkili olmaması ise yöneticilerin karar alma sürecinde hileli yaklaşımlar benimsemediğine işaret etmektedir.

Businesses that do not want to lag behind in technological development, in order to be pioneer of innovation and achieve competitive advantage, increase their Research and Development (R&D) capacity by establishing R&D centers. Businesses benefit from accounting in recording, classifying, summarizing and reporting financial transactions that are wholly or partially related to these activities. Therefore, businesses also need an accounting information system that functions effectively in managing R&D center activities in terms of resource usage, cost control and efficiency measurement. Thus, the purpose of this study is to reveal the factors affecting the accounting information system in management of R&D activities. For this purpose, the attitudes on the issue of accounting unit managers and employees who contribute to operation and management of accounting information system in R&D centers have been evaluated. Exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis were performed on the data obtained through the questionnaire. Structural equation modeling method (path analysis) was used to test the research hypotheses. As a result of the research, it was determined that accounting information system contributes to the presentation of quality information based on relevance and faithful representation, to increase the efficiency of internal control and audit, to realize the effective usage of resources and to increase the efficiency of corporate governance. On the other hand, it was determined that the factors of openness to technological innovation and development, understanding of quality information presentation, value relevance approach and tax planning approach positively affect the accounting information system in the management of R&D activities. Contrary to this situation, it has been concluded that the institutionalization level and earnings management approach factors are not effective on the accounting information system. These findings show that being in compliance with information technologies and openness to development, developing principles and policies towards quality information production may increase the accounting information system efficiency in managing R&D activities. In addition, these findings reveal that the value relevance approach to meet the expectations of current and potential investors and the approach of tax saving have an effect on the accounting information system. On the other hand, within the research constraints, the fact that level of institutionalization is not effective shows that corporate governance principles, ethical principles and codes, division of labor and specialization are not considered important. Lastly, the fact that earnings management approach is not effective indicates that managers do not adopt manipulative approaches in decision making process.