Kentsel yayılma baskısı altındaki kent çeperlerinin gelişimi ve sermaye birikim aracı olarak kentsel rantlar

Abstract

Kentsel mekânın şekillenmesindeki düzenleyici aracın planlama olmasından yola çıkılarak; kentsel gelişme, planlama ve rant arasındaki ilişkinin ele alındığı tez çalışmasının amacı, toprağın değer artışı sürecinin ortaya konulması ve planlama marifetiyle elde edilen değer edinim sürecinin tanımlanmasıdır. Bu süreç, mekân üretiminde hâkim politikalar ve değişen sermaye birikim süreçleri ile kurumsal ve yasal müdahaleleri de kapsamaktadır. Bu kapsamda, Ankara metropoliten alanının yapılaşma baskısı altında parçacı bir kentsel gelişme süreci yaşayan Gölbaşı-İncek yerleşimi, kentsel gelişme ve kentsel rant arasındaki ilişkiselliğin izlenebileceği örnek alan olarak belirlenmiştir. İncek yerleşiminin planlanma süreci ile rant ediniminde özel ve kamu sektörünün müdahaleleri tartışılmıştır. Sonuç olarak; bir düzenleme aracı olan planlamanın bütünsellikten uzak, parçacı ve rant odaklı bir yöne doğru evrildiği görülmüştür. Planlama marifetiyle üretilen değer artışının, mülkiyet üzerindeki el değiştirme yoğunluklarının artması ve uygulamada yeni mekanizmaların üretilmesi yoluyla özel sektör ile kamu sektörüne aktarımının sağlandığı ortaya konulmuştur. Planlamanın günümüzde katmanlı-parçacı bir yapıya büründüğü ve kent toprağı üzerinde yaratılan yüzen değer artışını/ rantı yasallaştıran/meşrulaştıran araç haline geldiği tespit edilmiştir.