Devlet ormanlarında yapılan dikili ağaç satışının paydaşlar açısından irdelenmesi (Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü örneği)

Abstract

Orman varlığının tamamına yakınının devlete ait olduğu ülkemizde, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinden itibaren planlı üretime geçiş için çaba sarf edildiği görülmektedir. Planlı üretim öncelikle mültezimler eliyle gerçekleştirilmek istenmiştir. Bu dönemde gerekli denetimin yapılamaması sonucu yoğun orman tahribatı yaşanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu ile birlikte orman tahribatı durdurulmak istenmiş ve iltizam ormancılığına son verilmiş, devlet ormanlarından üretimin devlet tarafından yapılması politikası benimsenmiştir. Devlet ormanlarından yapılan üretim işlerinde orman köylülerine ve bu köylüler tarafından kurulmuş kooperatiflere öncelik verilmiştir. Orman ürünlerine uygulanan gümrük vergilerinin kaldırılmasından sonra Orman Genel Müdürlüğü orman ürünleri üzerindeki tekel konumunu ve iç piyasadaki pazar payını yavaş yavaş kaybetmeye başlamıştır. Ürünlerin pazarlanmasında sorunların yaşanması ile birlikte üretim maliyetlerini azaltma çabasına girişilmiş, bu bağlamda 1996'dan itibaren alternatif bir yöntem olarak dikili ağaç satışı uygulanmaya başlanmıştır.Bu çalışmada, araştırma alanı olarak Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü seçilmiştir. Orman İşletme Müdürlüklerinde müdür, müdür yardımcısı ve işletme şefleri, orman köylüleri ve odun kökenli ürün işleyicileri ile yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Araştırma sonucunda, dikili ağaç satışlarının işletme masraflarını azaltıcı, sosyal baskılı alanları azaltıcı, üretimde çalışan orman köylüsünü sigorta kapsamına alması, ormanlar üzerinde önemli bir tahrip edici etkisinin olmaması, orman ürünlerinin orman depolarında beklemesiyle ortaya çıkan kalite düşüklüğünün ortadan kalkması gibi faydalar sağladığı tespit edilmiştir. Bunların yanı sıra, orman köylülerinin işçilik gelirlerini azaltan, orman köylülerinin gelirlerinin az olması nedeniyle dikili satışı almada zorlandıkları, geleneksel üretim metodunda kooperatiflere verilen hakların dikili satışta verilmemesi nedeniyle kooperatiflerin üretim işinin dışında durması, orman ürünlerinin satışının temelini oluşturan verim yüzdesinde gerçekçi olunamadığı taktirde orman köylüsü ve odun kökenli ürün işleyicilerinin orman işletmeleri ile ilişkilerinin zedelenmesine neden olması, büyük miktarlarda üretim işlerinin aynı kişiler tarafından yapılıyor olması ile üretim işlerinin sayılı kişiler elinde toplanabileceği gibi olumsuz etkilerinin de olduğu saptanmıştır. Bu olumsuzlukların giderilmesi için uygulamanın yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir.