Özet:
Orman ekosistemlerinin sürdürülebilir planlaması için, geçmişteki durumlarıyla birlikte orman kaynaklarının (bitki örtüsü ve arazi kullanım şekli) zamansal değişimlerinin de anlaşılması oldukça önemlidir. Bu çalışmada, Gümüşhane ilinde, yan ılıman kuşakta yer alan tipik bir dağ ekosistemiyle kaplı 431972 ha alana sahip bir alan ile Bursa İnegöl bölgesinde 177797 ha orman alanında, orman kaynaklarının değişimi zamansal ve konumsal olarak incelenmiştir. Her iki çalışma alam için, 1987-2001 yılı Landsat TM uydu görüntüleri sınıflandırılmış ve 1971, 1987, 1993, 2004 yılı meşcere tipleri haritaları Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) konumsal analizleri ile değerlendirilmiştir. Ayrıca, her iki alanda orman kaynaklarının konumsal yapısındaki değişimi FRAGSTATST ile belirlenmiştir. Yapılan analizlere göre; Gümüşhane'de 1971 ve 1987 yıllan arasında orman alanlarında %0,5 oranında azalma ve ziraat, mera, çayırlık ve çalılık alanlarında ise %0,5 oranında artış olmuştur. 1987 ve 2000 yıllan arasında ise, ormanlık alanlarda %1,6 oranında artış olmuştur. İnegöl bölgesinde ise, ormanlık alanlarda 1972 ve 1993 yılları arasında %3,4; 1987 ve 2001 yıllan arasında da %6,7 oranında artış olmuştur. Konumsal yapı bakımından incelendiğinde, Gümüşhane bölgesinde, patch sayısı ve şekil indeksi 1971 ve 1987 yıllan arasında azalmış, 1987-2000 yıllan arasında ise artmıştır. Ancak,, doğal gençleştirme ve ağaçlandırma çalışmaları nedeniyle, sonraki dönemlerde orman parçalılığı azalmıştır. Buna rağmen, İnegöl bölgesindeki yoğun orman kullanımı, yasadışı kullanım, yerleşim alanlarının artması ve düz alanlardaki altyapısal gelişmeler, ormanların parçalılığım genel olarak artırmıştır. Her iki alanda da, düzensiz ormancılık faaliyetleri, sosyal baskı ve demografik etmenlere bağlı olarak orman kaynaklarının yapısı ve alan kullanım deseni zaman içerisinde önemli derecede değişmiştir. İki çalışma alam karşılaştırıldığında, 1987-2000 döneminde arazi kullanımı her iki alanda da demografik dinamiklere bağlı olarak ormancılık lehine gelişme göstermiştir. Demografik hareketliliğinin orman yapısının değişiminde kısmen etkili olduğu belirlenmiştir. Sonuçta; orman kaynaklarının etkin ve sürdürülebilir planlanması için zamansal değişimin miktar ve konumsal yapı itibariyle ortaya konulması ve değişime etkili faktörlerin belirlenmesi gerekmektedir.
