Özet:
Dağlık arazilerde, ormancılık faaliyetlerinin sağlıklı şekilde yürütülebilmesi orman yollarının kaliteli olmasına bağlıdır. Orman yollarının sağlığım etkileyen en önemli faktörlerden biri sanat yapılarının yerinde ve yeterli sayıda kullanımıdır. Bu yapıların yerlerinin topoğrafik haritalar üzerinde belirlenmesi önemli emek ve zaman sarfiyatı gerektirmektedir. Bu araştırmada orman yollarındaki sanat yapılarının yerlerini, tiplerini, boyutlarım ve sayılarım Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımıyla daha az zaman ve emek harcanarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma alam olarak Yeşiltepe Orman İşletme Şefliği (Maçka, Trabzon) sınırları içerisinde bulunan 79 km orman yolu seçilmiştir. Bu yolda 43'ü büz, 14'ü menfez, 2'si köprü, 6 'sı kasis ve 6'st da istinat duvarı olmak üzere toplam 71 adet mevcut sanat yapısı belirlenmiş ve koordinatları Global Position Systems (GPS) yardımıyla alınmıştır. Bu sanat yapılarından sadece %27'sinin fonksiyonlarım yerine getirebildiği tespit edilmiştir. Daha sonra, CBS kullanarak hesaplanan havza alanları göz önünde bulundurularak yapılması gerekli görülen hidrolik sanat yapısı kesit alanları Talbot formülüne göre belirlenmiş ve sanat yapısının tipi buna göre seçilmiştir. Kesit alam itibariyle; î m2'den küçük olanlar dairesel keskli büz veya küçük menfez, 1-2 m2 arasında olanlar sepetkulpiu büz veya kasis, 2-8 m2 arasında olanlar büyük menfez veya büzlü kasis ve 8 m2 'den büyük olanlar ise köprü olarak sınıflandırılmıştır. Mevcut 59 hidrolik sanat yapısının yerleri doğru fakat tipleri yanlıştır. Bunların, 26 adedinin dairesel kesitli büz veya küçük menfez, 16 adedinin sepet kulplu büz veya kasis, 14 adedinin büyük menfez veya büzlü kasis ve 3 adedinin de köprü olması gerekmektedir. Ayrıca mevcut hidrolik sanat yapılarına ilave olarak orman yolu üzerinde ise, 38 havza alanında da sanat yapılarına ihtiyaç olduğu belirlenmiştir. Bunlardan 20' sinin dairesel kesitli büz veya küçük menfez, 13'ünün sepet kulplu büz veya kasis, 5'inin de büyük menfez veya büzlü kasis olarak yapılması gerekir. Buna göre gelecekte, havza alam hesabı ve sanat yapısı yerini ve tipini belirlemede CBS ve GPS kullanımının kısa zamanda ve doğru bir şekilde sonuca ulaşmayı sağladığı anlaşılmıştır. Gelecekte bu konuda programlama çalışmaları yapılmalıdır.
