Özet:
İstanbul şehrinde ortaya çıkan ve II. Dünya Savaşı'ndan sonra yaygınlaşan çoklu konut uygulamaları günümüzde kentlerin hakim yapı biçimi olmuştur. Çoklu konut uygulamalarının yaygınlaşma sürecinde ekonomik, yasal ve sosyo-kültürel faktörler etkili olmaktadır. Diyarbakır kenti özelinde yürütülen bu çalışmanın amacı ülke genelinde ve kent özelinde yaşanan değişimlerin süreci nasıl etkilediğinin ortaya çıkarılmasıdır. Analizler yerleşim yeri ölçeğinin yanısıra bina ölçeğinde de gerçekleştirilmiştir. Çok katlı konutların gelişimi ile ilgili kuramsal bir çerçeve oluşturularak, Diyarbakır'ın kentsel gelişim planları ile birlikte verilmiştir. Bina ölçeğinde yapılan çalışmalar için graf, mekan dizim ve görünür alan analiz yöntemleri ile mekansal analiz yapılmıştır. Yapıların yerleşim ölçeğinde karakteristikleri araştırılmıştır. Kentsel gelişim sürecinde yaşanan kuvvetli değişimlerin detaylandırılması için süreç içerisinde aktif rol almış kişilerin deneyim ve değerlendirmeleri alınmıştır. Bu kapsamda belirlenen temalar çerçevesinde konut üretimi üzerinde karar veren yetkililer ve konut üretiminin planlama ve uygulama sürecinde rol alanlar ile yoğun görüşme yapılmıştır. Grafikler için Agraph ve Depthmap programları kullanılmıştır. Mekansal analiz için mekan dizim ve görünür alan analizi yöntemi, nitel verilerin değerlendirilmesi için betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Diyarbakır kenti Türkiye'de yaşanan ekonomik/teknolojik/yasal/yönetsel değişimlerin etkisiyle kentin iç dinamikleri, kültürel alışkanlıkları ve yaşanan zorunlu göçün etkisi; kent konutlarının, kentsel gelişimin ve kültürel değişimin yönünü belirlemede oldukça önemli olmuştur. Yaşanan bu değişimler ve kültürel birikim mekansal organizasyonu ile işlevsel yapıyı dönüştürmektedir. Bu değişimlerin konutların mekansal organizasyonundan ortaya çıkarılabilmesi ile tezin hipotezi doğrulanmıştır.
