Özet:
Mimarinin temel amacını oluşturan mekân sosyal, kültürel ve fiziksel bir olgudur. Mimarlıkta mekânsal oluşumun ve gelişimin ne şekilde olduğu ve nasıl bir yöntemle araştırılabileceği önemli bir problem oluşturmaktadır. Bu nedenle, mekânsal analiz için bir yön temin geliştirilmesi ve bu yöntemle sınırları belirlenmiş araştırma alanı üzerindeki yapıların irdelenmesi bu tez çalışmasında ele alınmaktadır. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölümde; problemin tanımı, çalışmanın amacı, tanıtılması ve benzer çalışmalardan örnekler yer almaktadır. İkinci Bölümde; Mimarlıkta mekân olgusuna, mekânsal organizasyona, mekânı oluşturan etken ve öğelere, mekânın form, fonksiyon ve konstrüksiyonla ilişkisine, mekânın gösterim araçlarına ve çeşitli kuramsal yaklaşımlara değinilmektedir. Ayrıca, devamında Orta Asya ve Anadolu Erken devirde, Osmanlı mimarisinde mekân kavramına yer verilmektedir. Üçüncü Bölümde; araştırma konusu olan han ve kervansarayların çıkış nedeni ile gelişimi Anadolu öncesi, Anadolu Selçukluları, Anadolu Beylikleri ve Osmanlılar devrinde ele alınarak tanıtılmaktadır. Osmanlı dönemi han ve kervansaraylarının mekânsal analizlerinin yapıldığı dördüncü bölüm, dört aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamada, tipleştirme ve yapılara ait verilerin elde edilmesi, İkinci aşamada, mekânsal analiz yönteminin önerilmesi ve açıklanması, analiz ölçütlerinin belirlenmesi ve analiz tablolarının strüktürünün oluşturulması, Üçüncü aşamada, Osmanlı dönemi han ve kervansaraylarının morfolojik analiz tabloları kullanılarak analizleri, Dördüncü aşamada ise, analiz tablolarıyla elde edilen bulguların değerlendirilmesi yer almaktadır. Beşinci bölümde, sonuçlar ve önerilere değinilmektedir.
