Özet:
Doğu Pontidler'de Geç Kretase yaşlı volkanojenik masif sülfit yatakları ve bunlarla ilişkili hidrotermal alterasyon yaygındır. Bunlardan birisi olan Kutlular (Sürmene-Trabzon) volkanojenik masif sülfit yatağı çevresinde, yoğun olarak hidrotermal alterasyona uğramış Kretase yaşlı mafik-felsik subvolkanik ve volkanik kayaçlar bulunmaktadır. Yatağın içerinde bulunduğu kayaçlar dasitik piroklastitlerden oluşur, örtü kayaçları ise bazalt, bazaltik andezit ve piroklastitleridir. Petrografik, tüm-kayaç ve kil mineralojisi (XRD, SEM, DTA-TG) çalışmaları ışığında, dasitik piroklastitlerde hidrotermal alterasyon zonları iyi gelişmiş olup, cevherden dışa doğru; silisleşme+illit+pirit zonu, illit-silisleşme zonu, illit/simektit-silisleşme zonu, simektit zonu ve buna eşlik eden kaolenit zonu ile temsil edilir. Mafik volkanitlerde ise klorit zonu tespit edilmiştir.Kutlular volkanitleri toleyitik-geçiş, kalkalkalen karakterlidir. Okyanus ortası sırtı bazaltına oranlanmış iz element dağılımları K, Rb, Ba ve Th'ca zenginleşme, Sr, Ti ve P bakımından fakirleşme ile tanımlanır. Kayaçların kondrite oranlanmış nadir toprak element dağılımları sülfit-sülfat cevherleşmesini sağlayan akışkanların bu kayaçları hidrotermal alterasyona uğratmasından kaynaklanan pozitif ve negatif Eu ve Ce anomalisi gösterirler. Mineral (MINSQ), kütle kayıp/kazanç ve faktör analizi bulgularına göre; Kutlular cevherleşmesi taban ve örtü kayaçlarındaki alterasyon zonları, cevhere yaklaştıkça sistematik olarak Na ve Ca'da azalma, K ve Si'da artış, alterasyon indeksi ve klorit-karbonat-pirit indeks değerlerinde artış, ? 18O ve ? 34S'de azalma sergiler. Klorit ve ? 18O jeotermometresine göre kil minerallerinin oluşum sıcaklıkları, klorit için 184-250°C, kaolenit için 77-118°C, simektit için 87-134°C, illit/simektit için 121-186°C ve illit için 149-323°C'dir. ? 34S bileşimi, piritik cevher zonunda ?3.6-4.8, tüm kayaç örneklerinde ise ?4.4-6 arasındadır. İllit/simektitlerde K-Ar yaşlandırmaları (75-91.3 My), Kampaniyen döneminde başlayan karmaşık bir illitleşme sürecini işaret eder.
