Büyük yayla obsidiyenlerinin (İkizdere-Rize) petrografisi, mineralojisi, mineral kimyası ve jeokimyasal özellikleri

Abstract

Bu çalışmada, Büyük Yaylâ Obsidiyenlerinin (BYO) (İkizdere/RİZE) yanı sıra çevre kayaçlarının da petrografisi, mineralojisi ve jeokimyasal özellikleri incelenmiştir.BYO'leri çalışma alanında yüzeyleyen magmatik birimlerin en son ürününü temsil ederler. 40Ar/39Ar'na göre yapılan yaş tayininde birimin yaşı 1,7 ± 0,28 my ilâ 2,00 ± 0,24 my arasında değişmektedir. Arazinin görünür temelini İkizdere Granitoyidi tarafından kesilen Geç Kretase yaşlı bazalt, andezit ve bunların piroklastları oluşturur. Granitoyidlerin üzerine uyumsuz olarak sırasıyla bazanit, trakiandezit, felzit (riyolit) ve obsidiyenler gelmektedir.BYO'lerinin renkleri som siyah, kahvemsi kırmızı, siyah bantlı kırmızı ve kırmızı bantlı siyahtır. Obsidiyenlerin farklı renkleri yanında sütunumsu ve breşimsi yapı sunmaları; heterojen alterasyon göstermeleri de ilginçtir. Doku türleri camsı, camsı porfirik ve akma bantı dokusudur. Mineral içeriği feldispat, biyotit, piroksen, Fe-Ti-oksit; aksesuar mineraller ise apatit, zirkon, kuvars ve nadiren de kalkopirit, pirit ve anhidritdir. İncelenen obsidiyenler kalkalkalin, peralümin ve yüksek-K'lu riyolit bileşimindedirler. Bazanitlerde genellikle klinopiroksen, olivin, Fe-Ti-oksit ve apatit; trakiandezit, obsidiyen ve felzitlerde klinopiroksen, biyotit, plajiyoklas ve Fe-Ti-oksit farklılaşmada önemli rol oynayan minerallerdir. Ana ve iz element değişim diyagramlarında görülen çoğu negatif korelasyonlar, bu kayaçların oluşumunda fraksiyonel kristallenmenin etkili olduğunu göstermektedir. Obsidiyen ve felzitlerin kondirite göre normalleştirilmiş NTE ve iz element bileşimlerindeki benzer yönsemeler, negatif-pozitif anomaliler yöredeki granitoyidik kayaç ve üst kıta kabuğunun yönsemelerine benzerlik sunmaktadır. Bu durum obsidiyen ve felzitlerin kökeninin muhtemelen inceleme alanındaki granitoyidik kayaçlarla eş kökenli olabileceğini göstermektedir. Obsidiyen, felzit ve granitoyid kayaçlardaki feldispatların kristallenme sıcaklıkları 1000 0C'nin altındadır. Obsidiyenlerde gaz geçiş sıcaklıklarına bağlı olarak bulunan gaz türlerinin başlıca H2O ve CO2 olduğu, kükürt bileşiklerinin de (SO2, SO ve H2S) bunlara eşlik ettiği tespit edilmiştir.