Değirmendere (Trabzon) havzası kaynak sularında su-kayaç ilişkisi

Abstract

Genel olarak volkanik kayaçların yüzeylendiği Değirmendere Havzası'nda tektonik hatlarla ilişkili olarak karbondioksit ve iyon içeriği yüksek kaynaklar mevcuttur. Bu çalışmada amaç, bu kaynakların hidrokimyasal özelliklerini ve çevre kayaçlarla olan etkileşimlerini araştırmaktır. Çalışma alanında, yaşlıdan gence doğru Geç Kretase yaşlı Çağlayan ve Çayırbağ Formasyonları, Geç Kretase- Paleosen yaşlı Tonya Formasyonu, Eosen- Neojen yaşlı Kabaköy Formasyonu, Pliyosen yaşlı Beşirli Formasyonu ve Kuvaterner yaşlı alüvyonlar yüzeylenme vermektedir. Gözalan, Durali, Akoluk ve Yanlıca kaynaklarında sıcaklık 12.5- 17.5 °C, boşalım debileri 46- 158 ml/sn, pH 5.32- 6.99, elektriksek iletkenlik değerleri (Eİ) 603- 1899 µS/cm, çözünmüş oksijen miktarı (DO) 3.20- 9.35 mg/l, toplam çözünmüş madde miktarı (TDS) 380- 1230 mg/l arasında değişmektedir. Kaynaklar major iyon içeriklerine gore Ca- HCO3 tipi su sınıfındadır ve genellikle zayıf asit kökleri güçlü asit köklerinden daha fazladır. δ18O- δ2H ilişkisine göre incelenen kaynak sularında H2S ve CO2 değişiminin etkili olduğu görülmektedir. Sularda yüksek olan Zn, Br, Sr ve Ba elementleri, sulara alter andezit, tüf, basalt ve volkanik breş türü volkanik kayaçlardan geçmiştir. Tüm kaynak sularında baz değişim indisinin eksi olması silikatların bozunumundan ortaya çıkan Cl- iyonlarından daha fazla alkali iyonlarının suya karıştığını belirtmektedir. Kaynak sularına Na+, plajyoklasların ayrışması ve iyon değişimi sonucu geçmiştir. Sulardaki Mg++'un kaynağı ise kayaçlardaki ferromagnezyen minerallerdir.