Özet:
Bu çalışmada kuşburnu (Rosa canına L.), Trabzon hurması (Diospyros lotus L.) ve ateş dikeni (Pyracantha coccineae Roemer) bitkilerine erken çiçeklerime safhasında büyümeyi düzenleyici maddelerden (BDM) giberellik asit (GA) 200 ve 500 ppm, indol-3- asetik asit (I AA) 10 ve 100 ppm konsantrasyonlarda uygulanmış ve bu hormonların tohumsuz meyve (partenokarp meyve) oluşumu üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Ayrıca partenokarpik meyve gelişim periyodunda, meyvelerdeki morfolojik ve bazı biyokimyasal değişimler de araştırılmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda GA, kuşburnu ve Trabzon hurmasında; IAA ise sadece Trabzon hurmasında tohumsuz meyve oluşumunu uyarmıştır. Ateş dikeninde ise IAA ve GA hormonları etkili olmamıştır. GA, R. canına ve D. lotus meyvelerinin taze ağırlığı nda ve boyutlarında azalmalara neden olmuştur. Ayrıca R. canına' da. pedisel ve hipantiyum boylarını artırmıştır. R. canine? da. tohumsuz meyvelerin, tohumlu meyvelere oranla daha erken olgunlaştıkları da bulunmuştur. GA ve IAA püskürtülmüş R. canına hipantiyumları ile yine aynı BDM'lerle muamele edilmiş partenokarpik meyvelerde askorbik asit miktarında artışlar kaydedilmiştir. IAA ve GA uygulamalarının genelde her 3 meyvede (kuşburnunda düşük konsantrasyonlar hariç) fenolik madde miktarını azalttığı belirlenmiştir. Ayrıca BDM uygulanan kuşburnu, Trabzon hurması ve ateş dikeni mey velerinde toplam karbohidrat ve indirgen şeker miktarları artış göstermiştir. Karotenoid miktarının BDM uygulanan ateş dikeni meyvelerinde fazlaca değişmediği, Trabzon hurması meyvelerinde ve kuşburnu hipantiyumunda ise arttığı saptanmıştır. Protein miktarında ise en önemli değişimlerin GA uygulanan kuşburnu hipantiyumunda olduğu kaydedilmiştir. Sonuç olarak BDM etkisiyle oluşturulan partenokarpik meyvelerin oluşumu sırasında metabolizmada çok önemli değişimlerin meydana geldiği, kimyasal olarak daha zengin bir içeriğe sahip olduklarından dolayı meyve kalitesinin arttığı saptanmıştır.
