Osmanzâde Tâ'ib Ahmed'in Münşeatı "Gevher-i Yektâ" (Transkripsiyonlu metin-inceleme ve Türkçe kelime grupları)

Abstract

Bu çalışmada öncelikle Klasik Türk Edebiyatı eserlerinden olan münşeat metinlerinde kullanılan mektup dilinin kelime grupları bağlamında nasıl bir yapı içerisinde olduğu tespit edilmeye çalışıldı. Bu amaçla, 18.yy şair, biyografi yazarı ve münşilerinden olan Osmanzâde Tâ'ib Ahmed'in Münşeat'ının gerek yurt içi gerekse yurt dışında bulunan kütüphanelerde tespit edilen nüshalarının mikrofilmleri temin edildi. Temin edilen nüshaların incelenmesinden sonra seçilen nüshanın günümüz Türk alfabesine aktarımı, diğer nüshalardan da faydalanılarak gerçekleştirildi. Bu çalışmada amaç, mektup türünün dil özelliklerini belli bir kalıpla yazıldığı söylenegelen münşeat mecmualarının bir örneği üzerinden tespite çalışmaktır. Bu tespiti yaparken çıkarılan sonuçların daha geniş bir çevreyi kapsaması adına örnek metin olarak derleme bir münşeat seçilmiştir. Bu bağlamda öncelikle seçilen eserin transkripsiyonu metne bağlı kalınarak ve 18.yy dil özellikleri de göz önünde bulundurularak gerçekleştirildi. Eserin ve mektupların içerik analizi gerçekleştirilip mektupların bölümleri tespit edilmeye çalışıldı. Daha sonra mektuplarda kullanılan dilin özellikleri, ünlü ve ünsüzlerin kullanımıyla ilgili imla özellikleri tespit edildi. Asıl olarak da Münşeat'ta bulunan tüm mektupların kelime grupları, tespit edilebilen en büyük kelime gruplarının sade parantezleme yöntemiyle çözümlenmesiyle formülleştirildi. Çalışmanın sonucunda 18.yüzyıl mektup dilinde geniş kelime gruplarının kullanıldığı, bu grupların kurucu unsurlarını başta çeşitli Türkçe kelime grupları olmak üzere Arapça ve Farsça kelime ve tamlamaların oluşturduğu görüldü. Türkçenin bir temel kelime grubu içinde birçok farklı yapıda kelime grubu ile çeşitliliği artırdığı ve kurucu yapıları genişlettiği tespit edildi.

In this study; firstly, the structure of letter wording used in "münşeat" texts, an example of Classical Turkish Literature, has been tried to be identified in terms of word groups. For that purpose, microfilms of works belonging to Osmanzâde Ahmed Tâʼib, one of the 18th-century biographer and "münşi"s have been obtained from libraries that are either domestic or abroad. After the examination of the copies obtained, the transfer of the copy chosen into today's Turkish alphabet has been carried out with the help of the other copies. The purpose of this study is to determine the linguistic features of the letter type under the light of an example of "münşeat" periodicals which have been said to be written in a certain pattern. A compilation of "münşeat"s has been chosen as the sample text so that the results found after the examination can cover a wider area. In this context, the transcription of the work chosen has been carried out by remaining loyal to the text and bearing the 18th-century linguistic features in mind. Context analysis of the work and letters has been made and the sections of the letters have been tried to be determined. Then, the linguistic characteristics of the letters, spelling features regarding the use of vowels and consonants have been determined. Mainly, word groups of all the letters in Münşeat have been formulated by the analysis of the largest word groups that could be found, with the simple bracket method. Following the study, it has been observed that a wide range of word groups were used in the language of 18th-century letters and that the constituent elements of these groups were made up of various Turkish word groups first, followed by Arabic and Persian words and noun phrases. It has been also observed that Turkish enhances diversity in a basic word group with word groups having different structures and that it broadens the constituent elements.