Türkiye'de yönetimler arası gelir bölüşümü sorununa bir öneri: Motorlu taşıtlardan alınan vergilerin kullanılması

Abstract

önetimler arası mali ilişki görev ve gelir bölüşümünden oluşmaktadır. Merkezi yönetim ve yerel yönetimler, kamu kesiminin hizmet sunumunda önemli iki ajanıdır. Tüm topluma hizmet sundukları için aynı toplumdan elde edilen gelir kaynaklarını da paylaşmaları gerekmektedir. Ancak genellikle görev bölüşümü ile yerel yönetimler sayesinde merkezi yönetimin yükünü hafifletip gücünü artırdığı; gelir bölüşümü ile verimli kaynakları kendi egemenliği altında tutup yerel yönetimlere, mali açıdan kendine bağlı olmalarına yol açan kaynakları aktardığı görülmektedir. Görev ve gelir bölüşümünün yönetim birimleri arasında dengeli şekilde gerçekleşmemesi yerel yönetim birimlerinin kaliteli, etkin ve etkili hizmet sunumunda bulunmasını engellemektedir. Yerel yönetimlerin, artan istek ve ihtiyaçları, hızlı ve etkili şekilde karşılayabilmeleri için yeterli gelir kaynağına sahip olmaları gerekmektedir. Çalışmada, yazılı doküman ve belge analizi ile bilgi toplama yöntemi yoluyla Türkiye'deki yerel yönetimlere ilişkin kanunlar ve bütçe gerçekleşmeleri incelenerek yerel yönetimlerin mevcut finansman sorunları tespit edilmiştir. Yerel yönetimleri mali açıdan merkezi yönetime bağlı kılan gelir bölüşümü sonucunda ortaya çıkan yerel yönetim finansman sorununun çözülmesi için motorlu taşıtlardan alınan vergilerden yararlanılması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda motorlu taşıtlar vergisinin yerel vergi haline getirilmesi ve özel tüketim vergisi (II) sayılı liste gelirlerinin yerel yönetimlere dağıtılmasında kişi başına düşen otomobil sayısı kriterinin kullanılması önerilmiştir. Motorlu taşıtlar üzerinden alınan motorlu taşıtlar vergisinin birçok ülkede yerel yönetim finansman kaynağı olarak kullanılması, yerel yönetimlerin motorlu taşıtlara sundukları hizmetin fazla olması, yerel halk tarafından çevre kirliliği, kalabalıklaşma maliyeti gibi sorunlara katlanılması, hizmet-maliyet ilişkisi ile bilinçli ve gönüllü şekilde vergi ödenmesini sağlaması, motorlu taşıtlar vergisinin yerel yönetimlerin finansman kaynakları arasında yer almasını destekleyici niteliktedir. Yerel vergilerin yerel yönetim birimlerince yönetilmesinin zor olmasının yanında, makroekonomik dengeyi bozmamaları, gelir dağılımında sapmaya yol açmamaları, kaynak kullanımında israfa neden olmamaları, vergi yükünde yönetim birimleri arasında fark oluşturarak kaynak sapmasına sebep olmamaları önemlidir.

The intergovernmental fiscal relation consists of the division of task and revenue sharing. Central government and local governments are two important agents of the service delivery within the public sector. They need to share their income sources that obtained from the same community as they serve the whole society. However, it is observed that, with the division of task, thanks to local governments, the central government eases the burden and increases its power; and with the revenue sharing, central government keeps efficient resources under its domination and transfers inefficient resources to local administrations. The failure of a balanced distribution of tasks and revenues intergovernmental prevents local government units from providing quality, effective and effective service. Local governments should have sufficient income sources to meet the increasing demands and needs quickly and effectively. In this study, local governments' financial problems have been identified by examining the laws and budget realizations regarding local governments in Turkey through employing the qualitative research methods, which acquire scholarly data by analyzing written documents. It is aimed to benefit from the taxes on motor vehicles to fix the financing problem of local government resulting from the income distribution that makes local governments financially dependent on the central government. Accordingly, it has been proposed to collect the motor vehicle tax as a local tax and adopt the number of automobiles per capita criterion for distribution of special consumption tax number (II) list revenues to local governments. The use of motor vehicle tax as a financing source of local governments in many countries, the high level of service provided by local governments to motor vehicles, the existence of problems such as environmental pollution and crowding costs that the local people endure, the provision of conscious and voluntary tax payments with the service-cost relationship are indeed support the inclusion of motor vehicle tax among the financing sources of local governments. In addition to being difficult to manage local taxes by local governments, it is important that they do not disturb the macroeconomic balance, do not cause deviations in income distribution, do not waste resources, and do not lead to resource deviation by creating a tax burden difference among local governments.