Gregoryen Ermeni Kilisesinde Patrik Seçiminin Krize Dönüşmesi ve Bunun Türk Basını ile Amerikan Belgelerine Yansıması (1944-1950)

Abstract

1927 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Ermeni patriği olarak seçilen I. Mesrop Naroyan’ın 1944’teki vefatının ardından ortaya çıkan yeni Ermeni patriği seçimiyle ilgili kriz, 1461’te Fatih Sultan Mehmet’in talimatıyla kurulan İstanbul Ermeni Patrikliği’nin cemaat liderliği hususunda yaşadığı en büyük kriz olmuştur. Naroyan’ın vekili olan Kevork Arslanyan’ın seçim sürecini bir türlü başlatmaması patrik adayı Bahtiyaryan çevresinde şekillenen muhalefetin yanı sıra birçok uluslararası aktörün bu sürece dâhil olmasına neden olmuştur. Soğuk Savaş’ın başlangıç yıllarına rastgelen bu dönemde krizi kendi içinde çözmeye çalışan Türk Hükümeti Şemsettin Günaltay ile başlattığı müdahale sürecini 1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti zamanında hızlandırmıştır. Nihayetinde, 1950 yılı sonunda, sürpriz bir aday, Trabzon doğumlu Karekin Haçaduryan 112. Ermeni Patriği olarak göreve başlamıştır. Bu çalışma yaklaşık yedi yıl süren bu kriz sürecini Amerikan belgeleri ve dönemin gazeteleri yardımıyla siyasi tarih bağlamında açıklamayı hedeflemektedir. Çalışmanın giriş kısmında Patrikhane’nin tarihçesi Cumhuriyet öncesi dönemdeki Türk-Ermeni ilişkilerinin dönüm noktalarıyla beraber sunulmaktadır