Çayeli Bakır İşletmeleri'ne ait derin deniz deşarjı ile yapılan atık su boşaltımının deniz ekosistemine etkilerin belirlenmesi ve yayılımın modellenmesi

Abstract

Çalışmada, Doğu Karadeniz Bölgesi, Rize Çayeli Mevkiinde bulunan Çayeli Bakır İşletmeleri A.Ş.'ne ait atık suyun derin deniz deşarj sistemiyle boşaltıldığı bölgede, atık su ile taşınan kirleticilerin deniz ortamında mevsimsel ve uzaysal dağılımı incelenerek bir matematiksel model oluşturulmuştur. Ayrıca söz konusu deşarjdan kaynaklanan kirleticilerin bölgede deniz ekosistemine olan etkileri ortaya konmuştur.Bu amaçla bölgede belirlenen 7 istasyon ve bu istasyonlarda, yüzey, 75 m, 150 m, 200 m ve 350 m derinliklerden alınan su örneklerinde, sıcaklık, tuzluluk, pH, çözünmüş oksijen, alkalinite, hidrojen sülfür, bakır, çinko, demir, kurşun, kadmiyum, cıva, arsenik ve mangan değerleri ölçülmüştür. Çalışma süresince yüzey suyunda ölçülen sıcaklık, çözünmüş oksijen, pH ve tuzluluk değerlerinin sırasıyla, 7.94-27.33 °C, 6.90-11.18 mg/L, 7.90-8.40 ve ?16.74-18.24 arasında değiştiği saptanmıştır. Bölgeden alınan su örneklerinde ölçülen en yüksek As, Hg, Pb, Cd, Mn, Fe, Cu ve Zn değerlerinin sırasıyla 7.32 µg/L, 1.36 µg/L, 17.83 µg/L, 0.80 µg/L, 571.60 µg/L, 44.49 µg/L, 11.55 µg/L, 112.27 µg/L olduğu belirlenmiştir. Buna göre çalışma bölgesinde ölçülen en yüksek metal değerleri dikkate alındığında, sonuçların Su Kirliliği Yönetmeliği'ndeki deniz suyunun genel kalite ölçütlerinde verilen değerleri aşmadığı görülmektedir.Araştırma süresince ölçülen metal değerlerine göre, mevsimsel ve uzaysal dağılımın düzensiz olduğu, belirli bir eğilimin ortaya çıkmadığı ve Çayeli Bakır İşletmeleri A.Ş.'nin bölgeye yaptığı atık su deşarjının su sütunundaki metal konsantrasyonları üzerine önemli bir etkisinin olmadığı saptanmıştır. Ayrıca yapılan model çalışmasında ÇBİ tarafından bırakılan atıkların, bölgede piknoklin tabakasının üzerine çıkmadığı belirlenmiştir.