Teknoloji firmaların finansal performansının değerlendirilmesi: Bütünleşik çok kriterli karar verme modeli önerisi

Abstract

ilgi ve İletişim Teknolojisi (BİT) sektörü işletmelere bilginin sağlanması ve kullanımı konusunda fayda sağlamakta olup, daha sağlıklı stratejik kararlar alma yönünde de yol gösterici bir rol oynamaktadır. BİT, işletmelerin maliyetlerini düşürücü ve performanslarını arttırıcı yönde de avantajlar sağlamaktadır. Bu bağlamda BİT sektöründe yer alan işletmeler ve yapılan yatırımların değerlendirilmesi ve faaliyetlerin kıyaslanması büyük önem taşınmaktadır. Bu doğrultuda BİT sektöründe faaliyet gösteren firmaların performans değerlendirmesi, sektör ve ekonomiye oldukça önem kazandırmaktadır. Fakat çoğu zaman teknolojilerin karmaşıklığı, olgunlaşmamış olması, bu teknolojilerin tahmin edilemez gelişimi ve pazar talebini önceden tahmin etmenin zorluğu gibi nedenler, BİT projelerinde belirsizliğe neden olmaktadır. Bu çalışmanın amacı finansal oranlara dayalı bütünleşik bulanık Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri kullanarak Borsa İstanbul BİT sektöründeki faaliyet gösteren firmalarının finansal performansının değerlendirilmesidir. Bu amaçla, ilk olarak literatür taraması yapılarak literatürde en sık kullanılan finansal oranlar belirlenmiş, bu oranlar firmaların 2012-2016 yılları finansal raporlarından elde edilecek verilere uygulanmış ve finansal oranlar doğrultusunda bulanık karar matrisi oluşturulmuştur. Daha sonra, kriterlerin ağırlıklarını belirlemek için Entropi yöntemi kullanılmıştır. Sonraki aşamada, bulanık TOPSIS, bulanık VIKOR ve bulanık ELECTRE I yöntemleri kullanılarak firmalar finansal performansına göre üç farklı şekilde değerlendirilerek sıralanmıştır. Son olarak, Karşılıklı Sıralama yöntemi kullanılarak en iyi performansa sahip BİT firması belirlenmiştir. Analiz sonucunda LOGO firması, KS yöntemi yardımıyla elde edilen karşılıklı değerlere göre en iyi finansal performansa sahip firmadır. ESCOM en iyi ikinci finansal performansa sahip firmadır. Yapılan literatür taramasında bulanık ÇKKV yöntemleri kullanılarak Türkiye BİT sektöründe çalışan firmaların finansal performansını ölçen herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu açıdan BİT sektöründeki firmaların finansal performansının bütünleşik bulanık ÇKKV yöntemleri kullanılarak değerlendirilmesini amaçlayan bu çalışmanın ilk olması bakımından literatüre özgün bir değer katması beklenmektedir. Önerilen model, farklı ÇKKV yöntemleri kullanılarak daha etkin bir sonuca ulaşılabileceğini göstermektedir. Bunun yanı sıra modelde, söz konusu yöntemlerin sonuçlarının birbiriyle karşılaştırılabildiği görülmüştür.

The Information and Communication Technology (ICT) sector affects all other industries, increases productivity and plays facilitating role as it provides businesses beneficial information that leading businesses in making efficient strategic decisions. ICT also offers advantages in reducing costs and improving businesses performance. In this regard, evaluating businesses and investments in the ICT sector is very important. However, the complexity of technology, unpredictability development and the difficulty in predicting the market demand causes uncertainty in the ICT sector. Though, the purpose of this study is to evaluate the financial performance of companies listed at Borsa Istanbul (BIST) in the ICT sector using an integrated fuzzy Multi-Criteria Decision Making (MCDM) model based on financial ratio analysis. Firstly, the financial ratios are used in the analysis had been identified through the literature review, these calculated ratios of ICT companies by using data instructed in the annual financial reports for the years of 2012 to 2016 are used to construct fuzzy decision matrix. Secondly, the weights for the evaluation criteria are assigned using the Entropy method. Thirdly, ICT companies are financially evaluated and ranked in three different ways by applying fuzzy TOPSIS, fuzzy VIKOR and fuzzy ELECTRE methods. Finally, using the reciprocal rank method the best financial performance company is identified. In which LOGO Company is the best alternative with the best financial performance using the proposed model while ESCOM Company is the second best alternative. After reviewing the literature of the previous studies, the study found that none of the previous studies has discussed the financial performance of ICT companies using integrated fuzzy MCDM methods. From this point, evaluating the financial performance of ICT companies listed at BIST by this study adds a credit to the literature. Also using different MCDM methods in this study facilitates reaching more effective and efficient results and enables comparing the obtained results