Sözlü kültür ve gelenek bağlamında Trabzon yöresi el sanatları

Abstract

Bir ihtiyaçtan doğan el sanatı ürünleri zamanla estetik değer kazanarak günümüze kadar gelmiştir. Geçmişle günümüz arasında bağın kurulmasında önemli bir faktör olan el sanatları, içinde yaşadığı gelenek ve taşıdığı sözlü kültürüyle araştırılmaya, yaşatılmaya ve sergilenmeye değerdir. Bu çalışma da bu amacı gütmektedir. Çalışma bir giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin amacı, kapsamı, yöntemi ve bölümlerine dair bilgiler verildikten sonra birinci bölümde Trabzon, sanat ve el sanatları, meslek folkloru, usta-çırak ilişkisi ve ahilik, Türk süsleme sanatının özellikleri ve Trabzon yöresi el sanatlarının geçmişi hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci, üçüncü ve dördüncü bölümlerde sanatlar ham maddesine göre ayrılarak sınıflandırılmıştır. Her bir sanatın tanımı, tarihsel gelişimi ve bu sanat ürünleriyle ilgili olarak derlenen sözlü kültür ürünleri bölümlerin içeriğini oluşturmaktadır. İkinci bölümde ham maddesi maden olan el sanatları olarak bıçakçılık, bakırcılık ve kuyumculuk; üçüncü bölümde ham maddesi bitkisel ve hayvansal lifler olan el sanatları adı altında yöresel dokuma çeşitleri, peştamal, oya ve işlemeler, yorgancılık; dördüncü bölüm ham maddesi ağaç olan el sanatları kaşık, kemençe, sepet, oyuncak, sandık, beşik, mobilya, oymacılık ele alınmıştır. Sonuç kısmında yapılan çalışmalarla ilgili elde edilen tespitler yer alır. Ekler kısmında kendisiyle görüşme yapılan kişilerin künyeleri verilmiştir. Kaybolan, kaybolmaya yüz tutmuş veya şekil değişikliği ile toplumun kültürel hazinesi konumundaki el sanatları Trabzon'da varlığını sürdürmektedir ve sürdürmeye de devam edecektir. Her ne kadar devletten yeterli destek görmedikleri için ümitleri azalmış olsa da el sanatını icra eden ustaların içlerindeki heyecan ve üretme arzusu, sanatlarını devam ettirmelerinde çok önemli bir etkendir. Bu noktada kurum ve kuruluşların desteği beklenmektedir.

Handicrafts, emerging from necessity, by gaining an aesthetic value have been begun to be produced by the communities. Playing a fundamental role in linking between past and present, handicrafts are worth to be researched, to be kept alive and to be exhibited with its living culture and oral tradition. The study consists of an introduction and four chapters. In the introduction part, the information about the thesis objective, content, method and some information about the chapters of the thesis are given. In the first chapter, general informaton about Trabzon, and its arts and handicrafts, about the concept of profession folklore, master-apprentice relationship and ahi community, the characteristics of Turkish decorative arts, and information about the history of handicrafts of Trabzon district are explained. In the second, third and fourth chapters the crafts are classified according to the raw materials. The definitions of crafts, their hictorical developments and the some compiled oral culture products constitute the content of each of these chapters. In the chapters these handicrafts are discussed; in second; cutlery, coppersmith and jewellery whose raw material are mineral, in the third chapter; the kinds of local weaving under the name of handicrafts whose raw material plantal and animal fibers: loincloth, lace and embroidery,and quilting, in the fourth chapter; the ones whose raw material is wood; spoon, kemancha, basket, toy, crate, cradle,furniture, and carving. In the conclusion part fixations on the studies take part. In the appendix, personal records of the interviewees are given. Missing and the ones which are fading away or the cultural treasures of the society with a change in shape handicrafts have been continued their existences and also they will continue to pursue. Even through their hopes have diminished for not gaining sufficient support from the government, of the masters' the excitement and desire to produce, who practice their craft excitement, is a very significant factor in continuing their arts. At this point, it is expected that the supports of institutions and organizations.